Przykłady architektury klasycystycznej drugiej fazy i późniejszych okresów.
W drugiej fazie swego rozwoju klasycyzm europejski przyjmuje formę pełną i dojrzałą, wierną niemal ślepo wzorom rzymskim i greckim, o których z takim naciskiem przypominał Winckelmann. Wzniesiony przez architekta PIERRE VIGNONA (1763—1828) kościół Św. Magdaleny w Paryżu, oparty na planie prostokąta z szeregami obiegających go kolumn, które u fasady dźwigają tympanon ze sceną figuralną, nawiązuje do greckiego perypteru (świątynia prostokątna otoczona kolumnadą). Najdoskonalszym przykładem tego typu świątyń był ateński Partenon.
Szczególnie bogatą formę architektoniczną otrzymują w tej drugiej fazie klasycyzmu budowle Rosji, wznoszone głównie w Petersburgu, ale również i w Moskwie. Carowie już w końcu w. XVIII popierali klasycyzm jako styl, który przez swoją monumentalność i wzniosłość prezentował doskonale potęgę władzy, jednak w budowlach ówczesnych cechy klasycystyczne występują jeszcze zgodnie z pozostałościami baroku. Dopiero początek wieku XIX przyniósł Rosji klasycyzm w jego formie czystej, czerpanej głównie z Grecji, o czym świadczy choćby budynek Akademii Górniczej, wzniesiony w Petersburgu w r. 1811 przez ANDREJA WORONICHINA (1759—1814), ozdobiony frontonem o trójkątnym szczycie wspartym na dwunastu doryckich kolumnach. Współczesny turysta odwiedzający Leningrad odnajduje klasycyzm bez trudu zarówno w licznych budowlach wznoszonych za czasów Katarzyny II i Aleksandra I, jak i w budowlach znacznie późniejszych, wznoszonych po Wielkiej Rewolucji Październikowej aż do lat pięćdziesiątych naszego stulecia, kiedy to, po uznaniu klasycyzmu za rosyjski styl narodowy, budowano według klasycznych zasad potężne, surowe, kolumnadowe budynki, głównie gmachy użyteczności publicznej.
W Polsce druga faza klasycyzmu po roku 1800 dała sposobność wyróżnienia się kilku świetnym architektom, którym przewodził JAKUB KUBICKI (1758—1833). Jest on twórcą szeregu dworów ziemiańskich, budowanych na prowincji (w Białaczewie, woj. piotrkowskiego, w Bejscach, woj. kieleckiego), niezwykle oszczędnych w swej architektonicznej formie i ozdobie: jedyną dekoracją prostego, geometrycznego korpusu jest kolumnowy portyk zwieńczony frontonem. Najgłośniejszym dziś dziełem Kubickiego, rozwiązanym również jako dwór z portykiem (i dodanymi dwoma skrzydłami oficyn), jest zbudowany w r. 1819 warszawski Belweder, obecnie siedziba Prezydenta Państwa. Wykształcony przez Kubickiego typ dworu polskiego powtarzany był wielokrotnie w XIX w. w skromniejszej już skali. W wyobrażeniu naszym, popartym przykładami polskiej literatury, szlachecko-polska gościnność wyraża się przez formę powitania gościa na kolumnowym, klasycystycznym ganku.
Architektura polska tego czasu przynosi kilka charakterystycznych dla klasycyzmu budowli centralnych (okrągłych), o których wspomnieliśmy na wstępie. Ich wczesnym przykładem jest omówiony powyżej kościół ewangelicki w Warszawie, zbudowany przez Zuga. Wzniesiona przez PIOTRA AIGNERA (1760—1841) w latach 1800—1803 Świątynia Sybilli w Puławach jest niemal kopią, choć znacznie skromniejszą, rzymskiego Panteonu. Tenże sam architekt w latach 1818—1826 buduje w Warszawie kościół Św. Aleksandra na placu Trzech Krzyży, na którego formę architektoniczną składa się przykryta kopułą rotunda z dwoma wydatnymi ryzalitami od północy i od południa. Dzieło to, po niefortunnych przebudowach w XIX w. i zniszczeniu podczas drugiej wojny światowej, w czasie powojennej odbudowy powróciło do dawnego stanu.
Ryzalit — część budynku wysunięta przed lico muru.
W omawianej drugiej fazie klasycyzmu architekci europejscy oprócz gmachów użyteczności publicznej wznoszą budowle nie posiadające żadnej określonej funkcji użytkowej. Na rzymskim Łuku Triumfalnym wzorowana jest Brama Brandenburska w Berlinie i dwa luki triumfalne w Paryżu: na Place du Carrousel w pobliżu Luwru, zbudowany przez architekta Pierre Fontana (1787—1858) i na Place de lEtoile (Placu Gwiazdy), wzniesiony przez Franęois Chalgrina (1739—1811), znanego nam już jako autora paryskiego teatru Odeon. Rzymska Kolumna Trajana z II w. n.e. posłużyła natomiast za wzór architektowi Jean Baptiste Lepere (1761—1844), twórcy paryskiej Kolumny Vendóme z posągiem Napoleona na szczycie, która zburzona została w okresie Komuny Paryskiej.
Niektóre monumentalne dzieła późnej fazy klasycyzmu z okresu cesarstwa (czasy Napoleona I) zalicza się do tzw. stylu empire (styl „cesarstwa”). Można wymienić tu zarówno wzmiankowany Łuk Triumfalny, jak omówiony wcześniej kościół Sw. Magdaleny. Cechą znamienną budowli empiru są ornamenty wzbogacone motywami egipskimi (wpływ wyprawy Napoleona do Egiptu), jak na przykład sfinksy i lwy, poza tym liry, rózgi liktorskie itd., czasem litera „N”, symbolizująca imię „Napoleon”.
Nurt klasycyzmu trwa dalej i sięga dość znacznie w głąb wieku XIX. W Polsce przykładem późnej fazy tego stylu jest twórczość ANTONIA CORAZZIEGO (1792—1877), Włocha z pochodzenia, z upodobania — warszawianina. Dziełem Corazziego jest wiele warszawskich budowli: Pałac Staszyca na Krakowskim Przedmieściu, gmach dawnej Komisji Przychodów i Skarbu (dziś Urząd Miasta Stołecznego Warszawy) i Teatr Wielki na pl. Teatralnym o charakterystycznej dla klasycyzmu długiej kolumnadzie i prostych, symetrycznych podziałach architektonicznych.
Był w Polsce, moment, gdy architekturę klasycyzmu uznano za nasz styl narodowy, ze wszech miar godny naśladowania. W tym duchu zbudowano na przykład w Warszawie MDM, z zastosowaniem wieńczącej balustrady, pionowych podziałów w postaci pilastrów itp.